Red Post on Escher Street (2020) – Sion Sono

 

Poslednji film Sion Sona, ako ne računamo njegov izlet u Holivud koji se materijalizovao kroz Prisoners of the Ghostland, još uvek je „Crveno poštansko sanduče u ulici Esher” iz 2020. To mu je najnoviji uradak u seriji autorefleksivnih filmova, filmova putem kojih evocira (pseudo)uspomene na vreme svojih početaka (i ne samo početaka) u filmskom biznisu. Zapravo on u tim filmovima (The Forest of Love, Why Don't You Play in Hell? i još nekima) pokreće temu borbe nezavisnih umetnika - filmskih autora za slobodu stvaralaštva i nezavisnost u svom poslu u odnosu na pohlepne producente. Sono to čini kroz žanr komedije parodirajući svet iza filmskih kamera, prenaglašavajući mane ne samo finansijera filmova, već i ekipe stvaralaca sastavljene od tehničkog osoblja, glumaca, scenarista, režisera. Sono je poznat po ekstremizmima, idejnim i praktičnim, pre svega po enormnoj količini nasilja na platnu, čak (ili baš) i u svojim parodijama i crnohumornim pričama, ali tu i tamo, on izbaci i pokoji laganiji, happy-go-lucky projekat. Takav je upravo „Crveno sanduče u ulici Esher”, koji u stilu wishful thinking ili što je babi milo, to joj se i snilo, veliča ulogu najmarginalnijih učesnika u filmskoj industriji, statista, tako što im konstruisanom fabulom omogućuje pobunu i prodor iz duboke pozadine u prvi plan koji inače popunjavaju precenjene glumačke zvezde, glavni promotori i protagonisti filma.

Zapravo, Red Post on Escher Street nije bioskopski film u pravom smislu reči, već je to diplomski rad, kako reče sam Sono, projekat koji je proistekao iz njegovog rada sa mladim neafirmisanim glumcima na tečaju glume, a ima za cilj da promoviše njegove učenike i podrži njihove buduće karijere. Za kratko vreme Sono je svoja lična iskustva, pre svega sa halapljivim producentima, a onda i iskustva polaznika glumačkog kursa, u njihovom nastojanju da postanu profesionalni glumci, pretočio u scenario i, konačno, nakon svega osam dana snimanja, u ipak zaokruženu igranu filmsku celinu. Radnja filma je bazirana na angažovanju poznatog režisera, uspešnog na eminentnim filmskim festivalima, od strane jednog velikog studija, kako bi novom studijskom projektu, pored uobičajenog komercijalnog uspeha, dao kredibilitet i omogućio festivalsku distribuciju i poneku nagradu. Kobajaši, odabrani priznati reditelj, odlučuje da organizuje masovnu audiciju i angažuje veći broj naturščika, kako u glavnim ulogama, tako i kao epizodiste i statiste. Odziv je bio ogroman i to iz svih sfera društva, iz raznoraznih profesionalnih grana, kao i iz svih starosnih kategorija. Među kandidatima su rediteljevi fanovi, članice Kobayashi True Love Club-a, zatim ženska pozorišna trupa u kimonima, mlada udovica sa misijom da ostvari glumački san svog pokojnog muža, kao i obične mlade žene zainteresovane za glumu bez drugih pretenzija ili sa pretenzijom, recimo, da preko glumačkog zanata postanu slavne. Takvih koji jure slavu je najviše, ali se na kraju među svim učesnicima audicije izdvaja tek jedna talentovana devojka koja, podržana od svojih roditelja, gaji ljubav prema glumi kojoj je toliko posvećena da to obezoružava Kobajašija.

Zaplet nastaje kada se moćni producent ovog velikog studija usprotivi reditelju po pitanju glavne ženske uloge. On iz ličnog interesa nameće jednu izvikanu glumicu, rutinerku, pa Kobajaši mora da pravi kompromis. U stvari, u finalu filma, kada su izabrani glumci dovedeni na set, zauzeli pozicije i iščekivali početak snimanja, reditelj se odlučio na revolucionaran korak. Izaziva opštu gungulu i pred kamere dovodi epizodiste i statiste, a protagoniste baca u zapećak. Nastaje sukob između jednih i drugih, a zatim i jurnjava za nesuđenim glavnim junacima, naturščicima, u koju se umeša i policija. Ali trk i bekstvo autsajdera sa osmehom na licu u anarhično komponovanom mizanscenu oličava izborenu slobodu, kako za reditelja, tako i za večno suspregnute epizodiste i statiste. Katarzičan završetak za sve one umetnike i kreativce koji robuju nemilosrdnoj, čvrsto ustrojenoj filmskoj industriji. Za sve njih, pa onda i za samog Sion Sona, koji se ovakvim svojim ostvarenjem još jednom priseća sopstvenih početaka i borbe za nezavisan film. A i sama struktura ovog krovnog filma, filma o filmu, je prividno anarhična, jer je naracija razbijena na veći broj narativnih tokova koji se slivaju u tom eruptivnom finalu. Kažem „prividno anarhična” zbog toga što Sono uspeva da ispriča sve ove lične priče učesnika audicije dovoljno detaljno a jezgrovito da možemo da se vežemo za njih (te likove), a onda i da ih (te narativne rukavce) vešto uveže, tako da gledalac nema problem da isprati ovako kompleksno koncipiranu radnju filma. I pored usporenog ritma, Red Post on Escher Street se čini dinamičan i, čak, često eksplozivan ne samo zbog preslojavanja brojnih živopisnih likova, već i zbog njihove razigranosti, raspevanosti, harizme koju nose rođeni glumci, a onda i zbog vatrometa boja zahvaljujući njihovom ekscentričnom ukusu u odevanju i, uopšte, ekspresiji, onakvoj kakvu poseduje buntovna, intelektualno nastrojema omladina.

Satirična žaoka ovaj put nije dovoljno oštra niti otrovna, jer je ovo Sonov film bez uobičajenih, njegovom senzibilitetu prijemčivih, seksualno-nasilnih scena kojima on inače stvara i naglašava ironiju i crni humor. U ovom filmu imamo benignu komiku koja se tek podsmeva manjkavostima filmskog biznisa. Recimo, producent filma je čovek sa gipsom na nozi (lom noge je zaradio flertujući sa glumicom čime je izazvao njenog vrlo ljubomornog partnera), koji koristi smešnu, krajnje naivnu stručnu argumentaciju, kako bi pridobio autora od integriteta, kakav je Kobajaši, za svoje poturene glumce. Zatim, postojanje fan-kluba u kojem devojčice obožavaju Kobajašija, reditelja, kao da je on poznata rok zvezda. Ili, kada se roditelji mlade nadarene glumice takođe prijave na audiciju da bi bili sa njom, a onda i pokažu svoje skrivene talente nadmašujući njima mnoge tzv. profesionalne glumce. Pomalo je naivna i poslovična slika uobraženih filmskih zvezda, uobraženih do te mere da tako nesvesno parodiraju same sebe… Čini se da je Sono ostao bez pregnantnih ideja, da je počeo da se ponavlja i da su, pritom, njegovi oštri zubi otupeli, a kaustična pljuvačka se razvodnila. Zbog toga mi je sasvim nejasno na osnovu čega mnogi kritičari stavljaju ovaj film, koji sam Sono smatra školskom vežbom za njegove studente-glumce, u rang remek-dela. „Crveno poštansko sanduče…” možda jeste „love-letter to cinema itself, its makers and, more than anything else, its performers.”, donekle i „an exhilarating postmodern comedy... An orgiastic celebration... It's a mega-satisfying and weirdly sweet payoff...”, ali svakako ne i „one of the best films of 2020. An open, moving, egalitarian masterpiece.”

U prilog mom mišljenju da je Sion Sono zapao u stvaralačku krizu ide i činjenica da on prvi put u svojoj karijeri pravi pauzu od čitave tri godine. I pored toga što je trenutno ophrvan privatnim problemima i što se razvlači po sudovima, ne verujem da bi zbog toga ili zbog bilo čega drugoga zapostavio snimanje filmova. Kada pogledate bilo koji njegov film možete da osetite beskrajni entuzijazam, umetnički prkos i upornost da radi ono što voli i to na način na koji želi. Nadam se, ipak, da nas i u budućnosti očekuje onaj stari, dobri Sion Sono, enfant terrible, koji je ostavio svoj trag u svetskoj kinematografiji zahvaljujući (ili uprkos) učestalom posezanju za grotesknim nasiljem, ekstremnim eroticizmom, (pseudo)filozofskim referencama i za subverzivnim nadrealnim slikama i prizorima.