Confessions of an Opium Eater (1962) – Albert Zugsmith

 

U jeku najveće popularnosti, kada je snimao Kormanove ekranizacije najboljih priča Edgara Alana Poa, Vinsent Prajs je glumio i u drugim kultnim filmovima tog vremena čineći ih takvima upravo svojom harizmatičnom pojavom, proročkim tonom njegovih naratorskih poetičnih izliva i prisenkom misterije i zaumnog mraka iza te slatkorečivosti zagorčane cinizmom. Primer takvog filma, možda i najbolji među svima njima, je „Ispovest jednog uživaoca opijuma”. Nastao reimaginacijom čuvene „Ispovesti...” Tomasa de Kvinsija on se bavi njegovim potomkom Gilbertom de Kvinsijem koji nas pozadinskom naracijom uvodi u film: „I am De Quincey. I dream and I create dreams. Out of the opium pipe, I see sailing into our vision a Junk…” Potom, nakon desetominutne uvodne akcione sekvence u kojoj vidimo nadrealne prizore trgovine belim robljem; kran koji iz džunke u mreži prebacuje azijske devojke kao haringe na palubu drugog plovila, a zatim i borbu na obali oko tih kidnapovanih devojaka između kineskih bandi, a u koju se umešao i jedan beli mustang, Gilbert nam predočava još neke stvari: „In the year 1802, Thomas De Quincey, without money or friends came to London in search of, well, what every man searches for… And every man calls it by a different name. For some it is a castle in Spain or a mountain to conquer. For others, an image in a cloud of smoke or a dream found in a bottle. Some 100 years later I, Gilbert De Quincey, came to San Francisco on my search.” Gilbert je privremeni kineski rezident, simpatizer kineske filozofije, pa se i poštapa kratkim mudrostima tipa Konfučijevih analekti: „The Chinese have a saying: ‘If a man can for one day realize his true self, he will have found for always his place in the scheme of things.’ But what does a man find when he has no self to realize, no place to go? Unless perhaps he'd be to keep a predestined rendezvous.”

Gilbert de Kvinski možda nam uvijeno govori da je ipak na određenoj misiji koju treba da sprovede u San Francisku, u kineskoj četvrti gde se vrši prodaja otetih devojaka sa orijenta bogatim neženjama. Liang Tang predvodi bandu koja vrši aukcije, dok mu se Džordž Va, urednik Kineske Gazete suprotstavlja nastojeći da prekine tu praksu. Inače, javnost je podeljena, jer jedni smatraju da se tim javnim prodajama uhlebljuju sirote beskućnice iz prenaseljene zemlje matice i okolnih siromašnih azijskih država, dok su drugi oštro protiv i suprotstavljaju se tome smatrajući da se žene dovode u ponižavajući, ropski potčinjen položaj. Nakon pogibije Džordž Vaa, Gilbert pokušava da stigne do Liang Tanga, ali umesto njega prima ga njegova desna ruka, kosooka ledena lepotica Rubi Lo, koja se arogantno razmeće snagom i bogatstvom svog klana, ali i sočnim engleskim jezikom prelomljenim kroz kineske dijalekte. Ubrzo uviđamo da se Gilbert stavlja na stranu pokojnog Vaa i da pokušava da pronađe zatočene robinje kako bi ih oslobodio pre ponoćne aukcije. Oslobađa jednu pod imenom Lotus, ali ne zadugo, pa ponovo kreće ispočetka provlačeći se kroz pacovske kanale koji opasuju objekte u vlasništvu mafije. U tim skrivenim hodnicima, tajnim prostorijama, lagumima, sve do podzemnog kanalizacionog sistema, Gilbert sreće svakakav polusvet i među klanovcima, ali i među osobljem koje radi za njih, pa čak i među samim kidnapovnim devojkama. Jedna od njih, patuljasta sredovečna dama, mu pomaže u njegovom poduhvatu, ali, čini se da je on pre svega vođen popušenom lulom opijuma (zaboravih da kažem da se devojke prodaju za pakovanja opijuma i da se ima utisak da su sva dešavanja u Liang Tangovoj jazbini uronjena u poveći sveprožimajući opijumski oblak).

Jer, kada se Gilbert predozira ulazimo u opijumski trip poslednje trećine filma. Trip se sastoji u bezvučnoj sloumoušn poteri kriminalaca za Gilbertom, animiranim efektima koji prekoračuju ograničenja ljudskog atleticizma i gravitacije, i to do stepena karikaturalnosti koji se postiže u crtanom filmu. Zatim pratimo hipnotični trbušni ples, uz tam-tam bubnjanje, poluobnaženih robinja-lepotica koje su prisiljene da se na taj način preporučuju bogatim kupcima. Tu je i čudesno uskrsnuće Džorda Vaa i konačni obračun uz vatromet i eksplozije, politički nekorektne pogibije patuljastih ljudi i nevinih pripadnika manjinskih rasa i nacionalnosti, ali i ambivalentan završetak kada je u pitanju sudbina našeg glavnog junaka. Naš narator, u opijumskom bunilu u kojem se Liang Tang pretvara u Rubi Lo, ne znajući da li se nalazi u halucinantnom snu ili na javi (niti da li je umro ili još uvek živi), probulazni sledeće reči: „A strife, an agony was dissolving. As she (Rubi Lo) grabs me closer, the nightmare of shame was over. And she, whatever she had been... It's now only a woman in my arms, pledge to an unknown journey. All passions left, all leave behind us. Was it a dream of the poppy... or was it at last, reality? As once again I put out to sea... were these the withing waters of death... or the gates of paradise?

Kao što možete zaključiti iz priloženog, nikakvih tu suštinskih veza nema sa Tomas de Kvinsijevim književnim uzorom. Zapravo, film „Ispovest jednog uživaoca opijuma” je tipično čudnovato vozilo kojim upravlja Vinsent Prajs navođen originalnim scenarijem Roberta Hila i nadahnutom baroknom režijom Alberta Zagsmita. To je jedna imaginativna vizuelna rapsodija koja poseduje sve ono što privlači publiku: intrigantan zaplet, razmahani Vinsent, živopisni likovi, bombastični monolozi i dijalozi, erotika, avantura, akcija, uzbuđenje i neverica. Niskobudžetni film, film B produkcije, nastao u zlatno doba praktikovanja devize „ključ u ruke” i „sam svoj majstor”, devize koja je bila legitimna i s poštovanjem negovana na marginama Holivuda, i danas uzdiže gledaoca svojim opijumskim entuzijazmom i čini ga benigno pijanim, pijanim i opijenim bez intoksikacije alkoholom ili drogama. Entuzijazam je ključna reč koja se odnosi na ovakve filmove. Onoliko koliko nedostaje novca, toliko preteže elan i želja da se od srca, iskreno, napravi nešto što odražava ideje i umetnički senzibilitet autora i njihovih saranika. Jer, tamo gde nema novca, kapitalnog novca, nema ni prisila ni ograničenja. Stvaralačka sloboda je imperativ i jedina uvek prisutna ideja vodilja, a kad je tako onda razbuktana mašta lako nalazi rešenja i prevazilazi plitak džep. Ali da ne dužim dalje. Prepuštam vas magiji nesputanog filma, filma sa velikim „f”, jer on podrazumeva slobodnu misao, čisto srce i jaku petlju, dakle sve ono što je preduslov bilo kakvog relevantnog umetničkog stvaranja. Mada, kako bi rekao jedan prestižni kritičar: „Confessions of an Opium Eater je uvrnuti film od posebne vrste koga niko pametan neće svrstati u veliku umetnost, ali hoće u red onih ostvarenja koja sladokuscima donose fascinantno gledalačko iskustvo”.