Najbolji (pred)sovjetski nemi filmovi

 

Sovjetska filmska škola i njeni dometi u teoriji i praksi dali su ogroman doprinos razvoju filma, kako nemog, tako i zvučnog, a taj uticaj se oseća i dan-danas. Inovativna tehnika montaže je njeno glavno obeležje. Počev od metode „kino-oka” Dzige Vertova, preko „Kulješovljeve radionice”, do dijalektičke montaže Sergeja Ajzenštajna, ova škola je težila da asocijativnim povezivanjem kadrova agituje za novo, socijalističko društvo. Otuda su ovi filmovi najčešće propagandni epski (pseudo)dokumentarci, ideološki filmovi koji se, radije nego psihologijom individue, bave mentalitetom klase. Ali, Ajzenštajn, Pudovkin, Dovženko i drugi uspevali su da oduševe, a uspevaju i danas, ne tom svojom dubioznom sadržinom filma, već blistavom formom, estetikom baziranom na upečatljivim, simboličkim slikama i sekvencama nastalim bilo „spoznajnim povezivanjem sličica”, bilo njihovom „kognitivnom kolizijom u svesti gledalaca”. Nasuprot ovim sovjetskim pregaocima, u periodu pre Oktobarske revolucije, najznačajniji filmski autori, Jevgenije Bauer i Jakob Protazanov pre svih, pravili su intimne filmove; psihološki produbljene drame najčešće nastale prema književnim delima i snimane mahom u kamernim uslovima, onako kako je to bilo tipično za tadašnju skandinavsku kinematografiju.

Tokom ere nemog filma na prostoru bivšeg Sovjetskog Saveza nije snimljen veliki broj filmova, a onda i od tog nevelikog broja vrlo malo njih je sačuvano. Zbog toga na listi najboljih sovjetskih i predsovjetskih nemih filmova predstavljam svega nešto više od 50 dela. Taj broj obuhvata sve ono što sam gledao, a onda i gotovo sve što je danas dostupno a iole vredi. Nisu tu samo dugometražni igrani filmovi, već i oni dokumentarni, eksperimentalni i kratki. Vertovljev dokumentarizam ili kraći edukativno-moralizatorski poludokumentarni uradci, na primer, Starevičeve eksperimentalne animacije, Ajzenštajnovi avangardni kratki filmovi ili narativne minijature od svega nekoliko minuta sa početka druge decenije prošlog veka a u režiji istočnoevropskih pionira sedme umetnosti. Uostalom, sovjetska kinematografija je bila osebujna u odnosu na svetske trendove, pa bi se svođenjem na uobičajene aršine dugometražnog igranog filma izgubila sva ona raznovrsnost, polivalentnost formalnog izraza, koja čini filmsku školu SSSR-a tokom dvadesetih godina XX veka toliko autentičnom.

Već ste navikli na moj sistem vrednovanja svrstavanjem filmova u kvalitativne grupe: remek-dela, izuzetni filmovi, zatim odlični, vrlo dobri, dobri, prosečni i ispotprosečni. Rangirani su po brojevima od poslednjeg ka prvom, odnosno od najlošijeg ka najboljem. Lista će biti ažurirana tokom vremena, onda kada budem odgledao neki od propuštenih filmova vrednih da zauzmu mesto među ovih najboljih pedeset i kusur.

Ispotprosečni filmovi:

56. Romance with a Double Bass (1911) - Kai Hansen

55. Princess Tarakanova (1910) - Kai Hansen, Maurice Matre

54. Queen of Spades (1910) - Pyotr Chardynin

53. Prostitute/Slain by Life (1927) - Oleg Frelikh

52. The Devils Wheel (1926) - Grigoriy Kozintsev, Leonid Trauberg

51. King of Paris (1917) - Yevgeni Bauer

50. The Overcoat (1926) - Grigoriy Kozintsev, Leonid Trauberg

49. Silent Witnesses (1914) - Yevgeni Bauer

Prosečni filmovi:

48. Christmas Eve (1913) - Wladyslaw Starewicz

47. The Forty First (1927) - Yakov Protazanov

46. The Little House in Kolomna (1913) - Pyotr Chardynin

45. The House on Trubnaya (1928) - Boris Barnet

44. The Queen of Spades (1916) - Yakov Protazanov

43. Aelita, the Queen of Mars (1924) - Yakov Protazanov

42. Women's Misery - Women's Happiness (1930) - Sergei M. Eisenstein

41. The Extraordinary Adventures of Mr. West in the Land of the Bolsheviks (1924) - Lev Kuleshov

40. The Night Coachman (1929) - Georgi Tasin

39. Revolutionary (1917) - Yevgeni Bauer

38. Man from the Restaurant (1927) - Yakov Protazanov

37. Daydreams (1915) - Yevgeni Bauer

36. The Happiness of Eternal Night (1915) - Yevgeni Bauer

35. Children of the Age (1915) - Yevgeni Bauer

Dobri filmovi:

34. Bed and Sofa (1927) - Abram Room

33. The Cigarette Girl of Mosselprom (1924) - Yuri Zhelyabuzhsky

32. Alone (1931) - Grigoriy Kozintsev, Leonid Trauberg

31. A Life for a Life (1916) - Yevgeni Bauer

30. Three Thieves (1926) - Yakov Protazanov

29. The Death Ray (1925) - Lev Kuleshov

28. After Death (1915) - Yevgeni Bauer

27. Child of the Big City (1914) - Yevgeni Bauer

26. Twilight of a Woman's Soul (1913) - Yevgeni Bauer

25. Dnevnik Glumova (1923) - Sergei M. Eisenstein

24. For Luck (1917) - Yevgeni Bauer

Vrlo dobri filmovi:

23. Anniversary of the Revolution (1918) - Dziga Vertov

22. Chess Fever (1925) - Vsevolod Pudovkin

21. Fragment of an Empire (1929) - Fridrikh Ermler

20. The Portrait (1915) - Wladyslaw Starewicz

19. The New Babylon (1929) - Grigoriy Kozintsev, Leonid Trauberg

18. By the Law (1926) - Lev Kuleshov

17. Father Sergius (1918) - Yakov Protazanov

16. The Dying Swan (1917) - Yevgeni Bauer

Odlični filmovi:

15. Zvenigora (1928) - Aleksandr Dovzhenko

14. Turksib (1929) - Victor A. Turin

13. The Revenge of a Kinematograph Cameraman (1912) - Wladyslaw Starewicz

12. Storm Over Asia (1928) - Vsevolod Pudovkin

11. Earth (1930) - Aleksandr Dovzhenko

Izuzetni filmovi:

10. Sentimental Romance (1930) - Sergei M. Eisenstein

09. The End of St. Petersburg (1927) - Vsevolod Pudovkin

08. Strike (1925) - Sergei M. Eisenstein

07. Que viva Mexico (1932) - Sergei M. Eisenstein

06. October/Ten Days that Shook the World (1928) - Sergei M. Eisenstein

05. Three Songs of Lenin (1934) - Dziga Vertov

Remek-dela:

04. Mother (1926) - Vsevolod Pudovkin

03. Old and New (1929) - Sergei M. Eisenstein

02. Man with a Movie Camera (1929) - Dziga Vertov

01. Battleship Potemkin (1925) - Sergei M. Eisenstein